Ұлттық режимнен алып тастау-сыртқы бәсекелестіктен қорғау немесе ірі түйінді құрастыруды қолдау ретінде

Ішкі нарықты қорғау немесе отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында мемлекеттік сатып алу туралы қолданыстағы заңнама үкіметке ұлттық режимнен алу деп аталатын сыртқы бәсекелестіктен қорғау тетігін қолдануға мүмкіндік береді.

Ұлттық режимнен алып тастаған кезде елдің барлық мемлекеттік секторы отандық өндірілген тауарларды сатып алуға міндетті. Мұндай тауарларды өндіруші тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілердің тізілімінде (бұдан әрі – ОТП тізілімі) болады. Өндірушінің тауарды осы тізілімге енгізу үшін өндіргенін растайтын құжат Индустриялық сертификат болып табылады, оны өз кезегінде "Атамекен"Қазақстан Республикасының Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасы береді.

"Ұлттық режимнен алып қоюды белгілеудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 2 ақпандағы №49 қаулысымен екі жылға ұлттық режимнен алып қою белгіленді. Машина жасау тауарларының тізбесіне комбайндар, тракторлар, ершікті тартқыштар, автобустар, жеңіл және жүк автомобильдері, сондай - ақ арнайы техника (бұдан әрі-тізбе) кірді. Нәтижесінде, ағымдағы жылдың 14 ақпанынан бастап Қазақстанның мемлекеттік кәсіпорындары мен мекемелері шетелдік техниканы сатып алуға құқылы емес.

КазАвтоПром автомобиль саласындағы қауымдастықтардың бірі ретінде осы мәселе бойынша мынадай сараптамалық пікір білдіреді.

Бір жағынан, Үкіметтің жоғарыда аталған тетікті енгізу туралы шешімі қолда бар өндірістік қуаттардың жүктелуін қамтамасыз етуге, сондай-ақ тұтастай алғанда отандық машина жасауды одан әрі дамытуды ынталандыратын жұмыс орындарын сақтауға бағытталған. Бірақ екінші жағынан, Үкіметтің мұндай нарықтық емес тәсілдері автомобиль жасаушылардың мемлекетке деген тәуелділік үміттерін қалыптастырады. Қазақстанда көлік құралдарын жасаушыларға салықтық және кедендік жеңілдіктер, кәдеге жарату алымын қайтару, жеңілдікті несиелер және т. б. түрінде үлкен көмек көрсетіледі. Мұндай артықшылықтар отандық бизнесті, мысалы, бүкіл әлемде жоғары сұранысқа ие ерекше инновациялық өнімді жасауға мүмкіндік беретін кәсіпкерлік бастаманы көрсетуге ынталандырмайды.

Бүгінгі таңда отандық автомобиль жасау өнімдерінің спектрі Қазақстан нарығына автотехниканың әртүрлі түрлері мен модификациялары түрінде ұсынылған, алайда бұл шетелдік техниканың Қазақстанға импорты, бірақ кедендік баждарды, ҚҚС және кәдеге жарату алымдарын төлемей-ақ.

ҚР МТИ 2021 жылғы 13 шілдедегі №454-НҚ бұйрығымен бекітілген ҰБТ тауарының шығарылған елін айқындау жөніндегі қолданыстағы Қағидалардың 3 - тармағының 5) тармақшасына сәйкес тауардың шығарылған Елі-тауар толығымен өндірілген немесе жеткілікті өңдеуге/қайта өңдеуге ұшыраған ел. Сондықтан ірі түйінді құрастыру әдісімен шығарылған техниканы отандық деп атауға болмайды.

Бұл ретте, Үкіметтің жоғарыда аталған шешімі ЕАЭО СЭҚ ТН 56 коды бойынша импорттық техниканы мемлекеттік сатып алуға тыйым салатынын атап өткен жөн, олар ТЖҚ БНАЖ кодтары бойынша 325 позицияға бөлінген. Мәселен, егер Қазақстанда жеңіл автомобильдердің тек 2 моделі жеткілікті түрде өңделсе/қайта өңделсе, импорттық техниканы сатып алуға тыйым сала отырып, ірі торапты құрастыруды шын мәнінде ынталандыратын мемлекет дұрыс жолда ма, жоқ па деген мәселеге негізделеді.

Құқықтық мәселелер жөніндегі Директор

ҚазАвтоПром А. Серғалиев

08.04.2022 ж.